تعیین روابط منطقه ای دبی رسوب معلق براساس خصوصیات حوضه های آبخیز مناطق مشهد و نیشابور

امروزه مسئله فرسایش خاک بعنوان خطری برای رفاه انسان و حتی برای حیات او بشمار می آید. هرساله مقدار زیادی خاک از سطح حوضه های آّبخیز کشور توسط عوامل مختلف خصوصاً آب و باد فرسایش و به محل دیگر انتقال یافته و ضمن محدودسازی منابع آب و خاک، مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی را پدید می آورد. رسوب دهی حوضه ها ناشی از عوامل فیزیوگرافی، زمین شناسی، اقلیمی و هیدرولوژیکی می باشند. با توجه به این که تجهیز کلیه حوضه ها به وسایل اندازه گیری رسوب و برداشت نمونه های مکرر و مرتب نه تنها از نظر عملی ممکن نیست، بلکه مستلزم صرف هزینه و زمان بسیار زیاد می باشد، از این رو، این پژوهش در راستای ارائه معادلات رگرسیونی مناسب، به منظور برآورد میزان رسوب معلق حوضه های آبخیز بر اساس عوامل زود بازیافت و موثر بر رسوب دهی حوضه ها انجام گردید. با هدف دستیابی به چنین مدل هایی، این مطالعه در 15 ایستگاه هیدرومتری واقع در محدوده های شهرستان های مشهد و نیشابور انجام شده است، در این تحقیق میانگین رسوب معلق روزانه به عنوان متغیر وابسته و 35 پارامتر فیزیوگرافی، زمین شناسی، اقلیمی و هیدرولوژیکی منتخب با طول دوره مشترک آماری 30 سال به عنوان متغیرهای مستقل انتخاب شدند. براساس نتایج حاصل از تعیین مهم ترین عوامل موثر در رسوب دهی، با استفاده از روش تجزیه به مولفه های اصلی و آزمون گاما، از بین 35 پارامتر مورد بررسی، 12 پارامتر اصلی انتخاب و مدل سازی بر اساس این 12 پارامتر انجام گردید. در نهایت مدل های ساخته شده با استفاده از 12 آماره خطاسنجی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان دهنده ی برتری مدل دوازده متغیره در برآورد قابل قبول رسوب معلق نسبت به سایر مدل ها می باشد. مدل تهیه شده بر پایه خصوصیات فیزیوگرافی نیز براساس شاخص های خطاسنجی به عنوان مدل بهینه و برتر انتخاب شد. عامل مساحت به عنوان مهم ترین عامل فیزیوگرافیک موثر بر مقدار انتقال رسوب معلق از حوضه های مورد بررسی شناخته شد.